سود پتروشیمی در جیب نورچشمی ها/جولان خصولتی ها در پتروشیمی

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی نفت آرا، از همان روزهای ابتدایی امسال بود که مخالفت ها با احداث پتروشیمی میانکاله حسابی بالا گرفت. مخالفت های که دلیل اصلی آن مشکلات محیط زیستی احداث این پتروشیمی برای تالاب میانکاله عنوان می شود، از نظر استاد دانشگاه صنعتی شریف دلیل دیگری هم می تواند داشته باشد. هاشم اورعی کارشناس اقتصاد انرژی ریشه برخی از مخالفت ها با احداث واحد پتروشیمی در میانکاله را رانت و سودهای نجومی صنایع پتروشیمی برای عده ای خاص می داند. او به بازار می گوید: با نگاهی به وضعیت زندگی مردم در شهرهایی که قطب این صنعت هستند، متوجه می شویم که برخلاف ادعاهای مطرح شده توسعه پتروشیمی نتوانسته به بهبود سطح معیشت و زندگی مردم در این شهرها منجر شود.
او با بیان اینکه جمعیت کمی از ما ایرانی ها دغدغه محیط زیستی دارند، اضافه کرد: مردم این شهر به خوبی می دانند احداث واحد پتروشیمی در میانکاله نفعش برای عده ای خاص و ضررش برای مردم بومی آنجا خواهد بود. حتی آمارهای موجود نشان می دهد که در واحدهای پتروشیمی که در شهرهای مختلف احداث شده تعداد کمی از کارکنان آن واحد را افراد بومی و محلی تشکیل می دهند. این در حالی است که وقتی نیروگاه یا واحد صنعتی توسط بخش خصوصی در منطقه ای احداث می شود، بعد از مدت کمی شاهد رونق منطقه خواهیم بود. اما ویژه خواری هایی که در صنعت پتروشیمی فعالیت می کنند معمولا نیازی نمی بینند که بخشی از منافع خود را در جامعه تزریق کنند. متن کامل گفتگوی بازار با هاشم اورعی استاد دانشگاه صنعتی شریف را در ادامه می خوانید:  
- در روزهای گذشته مخالفت ها نسبت به احداث پتروشیمی در تالاب میانکاله، بار دیگر اهمیت توسعه این صنعت را مورد توجه قرار داده است. به نظر شما درشرایط تحریمی افزایش ظرفیت تولیدات محصولات پتروشیمی تا چه اندازه می تواند درآمدهای ارزی کشور را افزایش دهد؟
بدون شک خام فروشی باید آخرین انتخاب ما در اقتصاد باشد. اما متاسفانه امروز رفتار دیگری در اقتصاد ما مرسوم شده و آن افتخار به فروش بیشتر نفت و افزایش درآمدهای ارزی حاصل از خام فروشی است. این رفتار اشتباهی است که سالهاست در کشورهای پیشرفته دنیا منسوخ شده است. ما هم اگر می خواهیم رفتارهای اشتباه گذشته خود را اصلاح کنیم باید در مسیر پا بگذاریم وبه دنبال تولید و صادرات محصولی با ارزش افزوده بالا باشیم. 
- بسیاری از کارشناسان بر این باورند که کاری که امروز ما در صنعت پتروشیمی انجام می دهیم خیلی با خام فروشی تفاوتی ندارد. دلیل اینکه در توسعه صنعت پتروشیمی نتوانستیم خوب عمل کنیم، چیست؟
این صنعت با دو مشکل اصلی مواجه است. مشکل نخست همان تحریم هاست. مشکل دوم که به نوعی حاصل مشکل اول است، به کمبود سرمایه گذاری خارجی و البته بخش خصوصی واقعی برمی گردد. متاسفانه بر خلاف آنچه ادعا می شود خصوصی سازی در این صنعت به معنای واقعی اتفاق نیفتاده است. هم اکنون بخش عمده صنعت پتروشیمی در اختیار شرکت های خصولتی بوده و عملا بخش خصوصی در این صنعت پای کار نیستند. رانت بالایی که در صنعت پتروشیمی وجود دارد، موجب شد که برخی از صاحبان قدرت و نور چشمی ها اجازه ورود بخش خصوصی واقعی به آن را ندهند. 
- چرا بخش خصوصی سهم چندانی از صنعت پتروشیمی در ایران ندارد؟
پتروشیمی در کشور ما متکی به رانت خوراک ارزان قیمت است. این صنعت در حالی تقریبا گاز رایگان دریافت می کند که محصول نهایی خود را در بازار به قیمت جهانی عرضه می کنند. رانت بالایی در این صنعت وجود دارد، موجب شد که برخی از صاحبان قدرت اجازه ورود بخش خصوصی به آن را ندهند. 
- چطور می توانیم عقب ماندگی که در این صنعت وجود دارد را جبران کنیم؟
بدون حذف رانت خوراک ارزان قیمت امیدی به توسعه این صنعت در حلقه های بعدی نیست. اگر می خواهیم صنعت پتروشیمی به معنای واقعی توسعه پیدا کند باید رانت خوراک ارزان قیمت را حذف کنیم. این رانتی که دولت در اختیار پتروشیمی های بالادستی قرار داده موجب شده که فعالین این صنعت تلاش زیادی برای تولید محصولات با ارزش افزوده روز دنیا نکنند.  
- یعنی به باور شما باید خوراک واحدهای پتروشیمی باید با قیمت واقعی در اختیار آنها قرار گیرد؟
هرگونه یارانه دادن به معنی زیر پا گذاشتن قوانین اقتصادی است. فرقی نمی کند این یارانه در قالب یارانه نقدی باشد یا توزیع خوراک رایگان. از نظر من هیچ فرقی بین صنعت پتروشیمی و سایر صنایع وجود ندارد. اما متاسفانه مسئولین به این نکته توجهی نداشته و دیر یا زود حمایت های بی قید و شرط پتروشیمی را هم به سرنوشت خودروسازی دچار خواهد کرد. 
- در صورت واقعی کردن قیمت خوراک، آیا پتروشیمی بازهم صنعت سودآوری می تواند برای ایران باشد؟ آیا بدون داشتن خوراک ارزان قیمت بخش خصوصی حاضر به ورود این صنعت خواهد بود؟
سوال من این است اکر توسعه پتروشیمی در ایران نمی تواند سودآور باشد در کجای دنیا سودآور خواهد بود. بدون شک حتی بدون دسترسی به خوراک ارزان هم این صنعت سودآور خواهد بود. اگر غیر از این باشد به طور قطع یک جای کار ما اشتباه بوده. معمولا در صنایعی که سودآور نیستند سیاست گذاری های یا مدیریت درستی نداریم. حتی ممکن است هزینه های خاصی که به برخی از سازمان ها و نهادها می دهیم، قیمت تمام شده تولیدات ما را افزایش دهد. بدون شک اگر حمایت های بی جا و غیر هوشمندانه را حذف کرده و اجازه دهیم که بخش خصوصی واقعی وارد این حوزه شوند، در عین حال ثبات مالکیت و امنیت سرمایه گذاری را در این حوزه ایجاد کنیم، می توانیم شاهد توسعه این صنعت، افزایش درآمد ارزی و البته افزایش قدرت ایران در بازارهای جهانی و سطح وابستگی به تولیدات ایرانی خواهیم بود. 
- به نظر می رسد که عده ای حاضر نیستند که چشم خود را روی سودهای نجومی حاصل از دریافت خوراک ارزان در صنعت پتروشیمی ببدند. به همین دلیل است که با وجود انتقادهای فراوات همچنان این سیاست اشتباه در کشور ادامه دارد؟
توسعه صنعت پتروشیمی در سال های گذشته بیشتر به نفع عده ای خاص بوده است. اتفاقا از نظر من مخالفت هایی که امروز درباره پتروشیمی میانکاله صورت گرفته هم ناشی از همین مساله است. تجربه نشان داده که تعداد کمی از مردم ما دغدغه محیط زیست را دارند. در واقع بخشی از اعتراضات، اعتراض سود صنایع همچون پتروشیمی برای ویژه خواران و نورچشمی هاست. مدافعان احداث پتروشیمی در تالاب میانکاله مدعی اند که اجرای این پروژه می تواند به توسعه، آبادانی و اشتغال مردم این منطقه کمک کند. اما نگاهی به وضعیت زندگی در شهرهایی که قطب این صنعت هستند، نشان می دهد که برخلاف آنچه ادعا شده توسعه پتروشیمی نتوانسته به بهبود سطح معیشت و زندگی مردم در این شهرها منجر شود.