در حال حاضر بسیاری از نهادههای پتروشیمیایی صادراتی ایران با ارزشافزوده پایین به فروش میرسند. پایین بودن ارزشافزوده محصولات صادراتی یکی از چالشهای اساسی است که مانع از دستیابی به درآمدهای بالاتر و رقابتپذیری بیشتر در بازارهای جهانی میشود.
۰
۰
به گزارش اختصاصی نفت آرا،ذکر این نکته ضروری است که بهطور مطلوب، توسعه صنایع بالادستی باید بر مبنای نیاز صنایع پاییندستی صورت گیرد؛ اما با توجه به راهبرد توسعه بر مبنای خوراک که طی دهههای گذشته در کشور پیادهسازی شده است، باید مطالعه و امکانسنجی جدیدی نیز برای حرکت در راستای افزایش ارزشافزوده و توسعه واحدهای پاییندستی با توجه به مواد پایه در دسترس انجام شود؛ این امر باعث میشود که محصولات نهایی با کیفیت بالاتر و ارزش افزوده بیشتر تولید شوند. این اقدامات نه تنها درآمدهای صادراتی ایران را افزایش میدهد، بلکه به ایجاد اشتغال و رشد اقتصادی پایدار نیز کمک میکند.
توسعه صنایع پاییندستی میتواند تأثیر مستقیمی بر افزایش درآمدهای صادراتی داشته باشد. در ادامه به چند دلیل کلیدی این ارتباط اشاره میکنم:
۱. ارزش افزوده بیشتر
صنایع پاییندستی مواد خام و نیمهخام را به محصولات نهایی یا واسطهای تبدیل میکنند. این محصولات معمولاً ارزش افزوده بالاتری دارند و میتوانند با قیمت بالاتری در بازارهای بینالمللی فروخته شوند. بهعنوانمثال، صادرات محصولات پتروشیمی مانند پلیمرها و مواد شیمیایی تخصصی سودآورتر از صادرات نفت خام یا گاز طبیعی است.
۲. افزایش مزیت رقابتی در بازارهای جهانی
کشورهایی که روی توسعه صنایع پاییندستی سرمایهگذاری میکنند، توان رقابتی بیشتری در بازارهای جهانی پیدا میکنند. این صنایع میتوانند محصولاتی با استانداردهای بینالمللی تولید کرده و سهم بیشتری از بازارهای صادراتی را به دست آورند.
۳. کاهش وابستگی به صادرات مواد خام
یکی از مشکلات اقتصادی ایران وابستگی به صادرات نفت خام است. توسعه صنایع پاییندستی این امکان را فراهم میکند که کشور از خامفروشی فاصله بگیرد و درآمدهای پایدارتر و متنوعتری از صادرات محصولات فرآوریشده داشته باشد.
۴. افزایش اشتغال و توسعه اقتصادی
صنایع پاییندستی معمولاً نیروی کار بیشتری نسبت به صنایع بالادستی جذب میکنند. رشد این صنایع منجر به افزایش اشتغال، بهبود وضعیت اقتصادی و افزایش درآمدهای مالیاتی دولت میشود که به توسعه زیرساختها و حمایت از بخشهای دیگر اقتصادی کمک میکند.
۵. جذب سرمایهگذاری خارجی و انتقال فناوری
با توسعه صنایع پاییندستی، فرصتهای بیشتری برای جذب سرمایهگذاران خارجی فراهم میشود، زیرا این صنایع معمولاً به فناوریهای پیشرفته نیاز دارند. این موضوع میتواند منجر به انتقال دانش فنی، بهبود کیفیت محصولات و افزایش ظرفیت صادراتی کشور شود.
۶. تنوع بازارهای صادراتی
محصولات پاییندستی طیف وسیعی از مصرفکنندگان را در سطح جهانی هدف قرار میدهند. برای مثال، محصولات پتروشیمی، دارویی، پلاستیکی، و فرآوردههای نفتی در بسیاری از صنایع ازجمله خودروسازی، بستهبندی، بهداشت و سلامت کاربرد دارند. این تنوع باعث کاهش ریسکهای صادراتی و وابستگی به چند بازار محدود میشود.
جمعبندی
سرمایهگذاری در صنایع پاییندستی، علاوه بر افزایش درآمدهای صادراتی، باعث توسعه پایدار اقتصادی، کاهش وابستگی به خامفروشی و ایجاد اشتغال پایدار میشود. کشورهایی که استراتژی توسعه صنایع پاییندستی را بهدرستی اجرا کردهاند (مانند کره جنوبی و عربستان در بخش پتروشیمی)، توانستهاند از منابع طبیعی خود بیشترین ارزش اقتصادی را استخراج کنند