"بازار غیررسمی" خطرناک ترین آفت حکمرانی/ارکان اقتصاد ایران چگونه متزلزل می شود

به گزارش اختصاصی  پایگاه خبری تحلیلی نفت آرا،بازار ارز به‌ عنوان بستر معاملات ارزی و شکل‌گیری نرخ ارز دارای اهمیت ویژه‌ای است. این بازار در حال حاضر به دو بخش بازار رسمی و بازار غیررسمی تقسیم می‌شود. در کنار بازار رسمی، بازار غیررسمی وجود دارد که در برگیرنده کلیه مبادلاتی است که به دلایل مختلف از جمله فرار از شفافیت، غیرمجاز بودن یا اختلال‌های موجود در بازار رسمی، امکان شکل‌گیری در بازار رسمی را ندارد.

بازار غیر رسمی ارز را می‌توان مهم‌ترین آفت مبادلات ارزی و عامل انحراف بازار از سازوکارهای رسمی دانست. چرا که بازار غیررسمی  غیرشفاف، کم‌عمق، ناسالم و هیجانی است. این بازار به بستری برای تأمین تقاضاهای غیرقانونی و غیررسمی نظیر قاچاق، پول‌شویی، خروج سرمایه، تقاضا برای حفظ ارزش، سفته‌بازی و تقاضا برای معاملات در اقتصاد زیرزمینی تبدیل شده است.
تجربه نیز نشان داده است که تحولات اصلی بی‌ثباتی در بازار ارز مربوط به بازار غیررسمی است. یعنی عمده‌ بی‌ثباتی‌ها، التهاب‌ها و بحران‌ها در بازار غیررسمی اتفاق می‌افتد. بازار غیر رسمی کشور یک بازار ناهمگن با عناصر متفاوت است، یعنی عرضه‌ها و تقاضاهای متفاوتی در این بازار وجود دارد که همه از یک جنس نیستند.

با وجود تلاش سیاست‌گذار ارزی بر مرجعیت بازار رسمی ارز، در سال‌های اخیر به دلایل مختلف، نرخ ارز در بازار غیررسمی به نرخ مرجع در اقتصاد تبدیل‌شده و مبنای علامت‌دهی به سایر بازارها و فعالان اقتصادی و شکل‌گیری چشم‌انداز آن‌ها از آینده متغیرهای اقتصادی قرار گرفته است.
این امر موجب شده از یک‌سو در هنگام بروز شوک‌های ارزی و نوسان پردامنه نرخ ارز در بازار غیررسمی، سایر بازارهای دارایی و کالا و خدمات و به‌تبع آن متغیرهای مهم اقتصادی نیز به‌طور مستقیم و غیرمستقیم دچار بی‌ثباتی شود.
با منفی شدن انتظارات تورمی، نوعی نااطمینانی نسبت به متغیرهای کلان اقتصادی در میان تجار ایجاد می‌شود و از سوی دیگر با توجه به عدم شفافیت بازار غیر رسمی برای بانک مرکزی، این بانک در کنترل بازار و نرخ ارز و نظارت بر مبادلات ارزی با چالش و محدودیت روبرو خواهد شد.

همچنین مرجعیت پیدا کردن نرخ بازار غیر رسمی ارز موجب می‌شود هزینه فرصت عرضه کالاهای داخلی و خارجی تغییر کند و با افزایش نرخ ارز، عمده واردات به هزینه‌های تولید سوق پیدا کند. به این ترتیب، هرگونه نوسان ارزی مستقیما بر هزینه‌های تولید اثر گذاشته و منجر به افزایش تورم ناشی از فشار هزینه خواهد شد.
بنابراین از آنجا که ارز یک مقوله چندوجهی و راهبردی است، لازم است رفتار با ارز و گردش ارزی به طور کامل تحت اشراف بانک مرکزی باشد. بی ثباتی در بازار ارز ناشی از تحولات بازار غیررسمی است که تقاضای بالا در آن، اجازه ثبات را نمی‌دهد. بنابراین راهبرد اصلی بانک مرکزی باید رفع مشکلات بازار رسمی در کنار محدودسازی بازار غیررسمی باشد.