به گزارش پایگاه خبری تحلیلی نفت آرا، بررسی روند تولید و مصرف بنزین نشان می‌دهد، به زودی مصرف بنزین در داخل کشور از مجموع تولید پالایشگاه‌های کشور پیشی خواهد گرفت و ایران در آستانه خروج از جمع صادرکنندگان بنزین و بازگشت به عصر واردات بنزین است.
شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی در گزارشی با اشاره به منفی شدن تراز بنزین در کشور عنوان کرده است: رفته رفته و با ایمنی ایجاد شده در کشور ناشی از واکسیناسیون، مجدد عقربه مصرف نه تنها به زمان پیش از کرونا بازگشت، بلکه با تحقق یک پیش‌‎بینی قریب الوقوع، دامنه (و نه میانگین) سوزاندن بنزین در باک خودروها تا یک ماه دیگر (عید نوروز در سال 1401) به 120 میلیون لیتر نیز خواهد رسید. امری که می‌تواند گمانه‌زنی برای واردات بنزین را شدیدتر کند.
گمانه‌زنی‌ها درباره افزایش مصرف بنزین به رکورد 120 میلیون لیتر در روز نوروز 1401 درحالی است که تولید بنزین کشور در بیشترین حالت روزانه 105 میلیون لیتر است. به بیان دیگر احتمالا نخستین نشانه‌های کمبود بنزین در کشور از ابتدای سال 1401 نمایان شود. 
نقش بنزین ایران از جبران خلاء درآمدهای نفتی در تحریم تا شکست توطئه بنزینی آمریکا در محور مقاومت
تصویر 1 روند تولید و مصرف بنزین در سال‌های گذشته و سناریو افزایش مصرف بنزین در 10 سال آینده طبق پیش‌بینی شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی است. همانطور که مشاهده می‌‎شود، «تکمیل پالایشگاه ستاره خلیج فارس»، «افزایش قیمت بنزین در آبان‌ماه 98» و «شیوع کرونا» باعث شد که در بازه زمانی سال 1398 تا 1400 ایران به جمع صادرکنندگان بنزین ملحق شود.
طبق آمار گمرک ایران، صادرات بنزین در سال 1399 در اوج قرار گرفت و ارزآوری 3 میلیارد دلاری را به ثبت رساند. این میزان ارزآوری از بنزین درحالی رقم خورد که طبق گفته اسحاق جهانگیری رقم فروش نفت ایران در 11 ماه همان سال تنها حدود 4.5 میلیارد دلار بوده است. بدین ترتیب درآمدهای صادراتی بنزین ایران بخشی از کاهش درآمدهای نفتی کشور را در اوج تحریم‌های آمریکا جبران کرد.
بیژن زنگنه وزیر نفت نیز با اشاره به افزایش قابل توجه صادرات فرآورده‌های نفتی گفت:‌ دشمنان می‌خواستند صادرات‌ نفت ما را به صفر برسانند، اما با فداکاری همکارانمان، بالاترین رکوردهای صادرات فرآورده‌های نفتی را در دوران تحریم‌ ثبت کردیم.
تصویر 1
تراز مثبت بنزین ایران نه تنها ارزآوری قابل‌توجهی در کشور داشت، بلکه از جنبه سیاسی نیز دست ایران برای تغییر معادلات آمریکا در منطقه و ایجاد بحران سوخت در کشورهای محور مقاومت را باز می‌گذاشت. به طور مثال می‌توان به نقش بنزین ایران در حل بحران سوخت در سوریه و لبنان و شکست توطئه آمریکایی‌ها اشاره کرد. 
چرایی تغییر 180 درجه‌ای در وضعیت تراز تجاری بنزین در کشور
در دولت سیزدهم دو دلیل اصلی باعث شد که تراز بنزین کشور به سمت سربه‌سر و منفی شدن حرکت کند: 1- واکسیناسیون گسترده و کاهش محدودیت‌های حمل و نقل 2- تعریف نشدن پروژه‌های پالایشی و پتروپالایشی در دولت قبل.
اشاره شد که یکی از دلایل اصلی مثبت شدن تراز بنزین در دولت دوازدهم، افتتاح پالایشگاه ستاره خلیج فارس بود که احداث این پالایشگاه در دولت نهم آغاز شده و با پیشرفت 75 درصدی به دولت یازدهم تحویل داده شد. سپس دولت تدبیر و امید نیز با تکمیل آن زمینه را برای افزایش صادرات بنزین فراهم کرد.
اما هم‌اکنون در دولت سیزدهم هیچ طرح پتروپالایشگاهی در دست اجرا نیست، زیرا بیژن زنگنه وزیر نفت اعتقادی به ساخت پالایشگاه و تکمیل زنجیره ارزش در صنعت نفت نداشت. بنابراین دولت سیزدهم باید کار احداث پتروپالایشگاه‌ها را از صفر شروع کند که طبیعتا تکمیل آن نیز به دولت آینده موکول خواهد شد.
در نتیجه نبود طرح پتروپالایشی در دست اجرا از یک طرف و واکسیناسیون گسترده مردم در دولت سیزدهم از طرف دیگر، وزارت نفت را با بحران جدیدی به نام بحران کمبود بنزین مواجه خواهد کرد.
طبق پیش‌بینی‌ها در صورت تداوم روند فعلی از سال 1401 به بعد ایران تبدیل به واردکننده بنزین شده و سالانه به طور میانگین حدود 3 میلیارد دلار طی 10 سال آینده بابت واردات سوخت ارزبری رخ خواهد داد. یعنی ایران از ارزآوری 3 میلیارد دلاری از صادرات بنزین به ارزبری 3 میلیارد دلاری برای واردات بنزین تغییر وضعیت خواهد شد.
 جواد اوجی وزیر نفت در این باره می‌گوید: اگر کرونا نبود شاید مصرف بنزین در کشور بیش از 120 میلیون لیتر در روز بود، در حالی که تولیدمان 106 میلیون لیتر در روز است. در چند سال اخیر برای افزایش ظرفیت پالایش کشور سرمایه‌گذاری نشده‌ و طرح‌ها به بهره‌برداری نرسیده است که اگر این طرح‌ها زمین بمانند دغدغه‌ای که امروز برای کسری گاز وجود دارد به مرور وارد حوزه فرآورده‌ها هم می‌شود و دو تا سه سال آینده باید به مقدار نصف مصرف فرآورده کشور، واردات داشته باشیم. 
 30 طرح پتروپالایشی روی میز وزارت نفت
وزارت نفت دو راهکار کلی برای مواجهه و جلوگیری از منفی شدن تراز بنزین روی میز دارد: اول، افزایش تولید بنزین و دوم، کنترل مصرف بنزین. افزایش تولید بنزین از طریق احداث پتروپالایشگاه‌ها امکان‌پذیر است و کنترل مصرف بنزین نیز از طریق توسعه سوخت‌های جایگزین CNG و LPG، بهبود کارآیی خودروها، توسعه ناوگان حمل و نقل عمومی و اصلاح قیمت بنزین انجام خواهد شد.
در بخش اول سلسله گزارش‌های خبرگزاری فارس به بررسی راهکار اول؛ یعنی افزایش تولید بنزین از مسیر احداث پتروپالایشگاه‌ها پرداخته می‌شود. هر چند احداث پتروپالایشگاه‌ها نمی‌تواند مشکل کمبود بنزین در کشور را در کوتاه مدت حل کند، اما باید توجه داشت که اختلاف مصرف و تولید بنزین در کشور از سال 1404 به بعد چشمگیر خواهد بود (تصویر 2) و نسخه‌های موثر کنترل مصرف در کوتاه‌مدت می‌تواند مشکل دولت سیزدهم را تا حد خوبی حل کند. هر چند که ضروری است، از همین الان به فکر آینده بود.
 تصویر 2- پیش‌بینی واردات بنزین در سال‌های آتی (واحد: میلیون لیتر در روز)
جلیل سالاری مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی با اشاره به طرح‌های پتروپالایشی فعلی کشور می‎‌گوید: طبق بررسی‌های ما در حال حاضر حدود 30 طرح پالایشی در کشور تعریف شده است که به سرانجام نرسیده‌اند. از این تعداد 25 طرح برای احداث پالایشگاه و پتروپالایشگاه نفتی و 5 طرح برای احداث پالایشگاه میعانات گازی موجود است.
سالاری اظهار داشت: البته تعدادی از این 30 طرح مربوط به پروژه‌های تعریف شده ذیل قانون «حمایت از توسعه صنایع پایین‌دستی نفت و میعانات گازی با استفاده از سرمایه‌های مردمی» بوده است. مجموع خوراک مورد نیاز این 30 طرح، 4.4 میلیون بشکه در روز نفت و میعانات گازی است و حجم سرمایه‌گذاری موردنیاز حدود 90 میلیارد دلار برآورد شده است.
در گزارش‎های بعدی به سراغ طرح‌های پتروپالایشی در حال ساخت می‌رویم تا وضعیت این طرح‌ها و راهکارهای مانع‌زدایی و پشتیبانی از آنها را موردبررسی قرار دهیم.
انتهای پیام/.