روبانی که روی زخم نیشابور بریدند: توسعه نمایی یا نابودی واقعی/وقتی فولاد بر جنازه منابع آب ساخته می شود
در روزهایی که موضوع «فرونشست زمین» و «بحران منابع آب زیرزمینی» به یکی از کلیدی‌ترین چالش‌های ملی در ایران تبدیل شده است، اتحلیل ابعاد محیط‌زیستی، صنعتی و راهبردی افتتاح دومین کارخانه فولاد در شرق کشور افتتاح دومین مجموعه فولادی در دشت نیشابور، بار دیگر تناقض میان یاست‌گذاری توسعه صنعتی و واقعیت‌های زیست‌محیطی را نمایان کرد.
به گزارش اختصاصی نفت آرا،دشت نیشابور یکی از فوق‌بحرانی‌ترین دشت‌های کشور است. گزارش‌های رسمی نشان می‌دهد نرخ فرونشست زمین در این دشت به حدود ۸۶ میلی‌متر در سال رسیده است؛ رقمی که بیش از ۲۰ برابر میانگین جهانی است و در برخی مناطق به ۴۰ سانتی‌متر در سال می‌رسد. این نشانه‌ها، گواهی از فروپاشی تدریجی زیرساخت‌های اکولوژیک، کشاورزی و سکونت در این منطقه دارد.
با این حال، در چنین شرایطی، پروژه‌ای عظیم با عنوان «بزرگ‌ترین کارخانه تولید تیرآهن در شرق کشور» در همین منطقه افتتاح می‌شود؛ پروژه‌ای که به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم وابسته به مصرف بالای آب است.
آب؛ قربانی خاموش توسعه شتاب‌زده
صنایع فولاد به‌طور میانگین برای تولید هر تن محصول، ۲ تا ۳ هزار لیتر آب مصرف می‌کنند. در شرایطی که ذخایر آبی نیشابور به پایین‌ترین سطوح خود رسیده و فرونشست، سکوت زمین را شکسته است، استقرار چنین صنعتی نه‌تنها گامی در مسیر توسعه پایدار نیست، بلکه به‌نوعی تسریع در مسیر فروپاشی منابع حیاتی منطقه است.
توسعه صنعتی بدون ارزیابی زیست‌محیطی؟
نکته نگران‌کننده‌تر، نبود شفافیت در فرآیند ارزیابی‌های محیط‌زیستی این پروژه است. آیا ارزیابی جامع اثرات زیست‌محیطی (EIA) برای این مجموعه انجام شده؟ آیا تصمیم‌گیرندگان به توصیه کارشناسان منابع طبیعی و آب توجه کرده‌اند؟ یا همچنان رویکرد «توسعه به هر قیمت» بر ساختار تصمیم‌سازی غلبه دارد؟
فرصت اشتغال، تهدید معیشت؟
در نگاه اول، این پروژه می‌تواند اشتغال‌زا باشد. اما در بلندمدت، کاهش کیفیت آب و خاک، نابودی کشاورزی محلی، مهاجرت اجباری و تهدید زیربنای زندگی ساکنان، می‌تواند هزینه‌ای فراتر از سود اقتصادی فعلی تحمیل کند. توسعه‌ای که آینده را می‌سوزاند، توسعه نیست؛ تخریب است.
نتیجه‌گیری: دوگانگی توسعه و تخریب
افتتاح این کارخانه فولاد، نمونه‌ای از شکاف عمیق میان برنامه‌ریزی صنعتی و واقعیت‌های محیط‌زیستی کشور است. ایران امروز بیش از هر زمان دیگری نیازمند تعادل میان رشد اقتصادی و حفظ منابع طبیعی است. نیشابور نباید قربانی نگاه‌های کوتاه‌مدت توسعه‌گرایانه شود.
در شرایطی که بحران آب، امنیت ملی را تهدید می‌کند، ضروری‌ست که تصمیم‌گیرندگان سطح کلان، به بازنگری جدی در سیاست‌های استقرار صنایع در مناطق خشک و بحرانی تن دهند؛ پیش از آنکه «زمین» دیگر فرصت نفس کشیدن نداشته باشد.
دریافت صفحه با کد QR