عبدالرحمن فتح الهی:هرچند که برخی رسانه‌ها گفته‌های جدید علی لاریجانی را «تیر خلاص به تندروها و پایداری چی ها» توصیف کرده و همزمان وی، مخالفت خود را هم با هرگونه شتابزدگی در آغاز مذاکرات عنوان داشته است. اما بی‌شک ارزیابی و تحلیل مشاور رهبری در حوزه سیاست خارجی در لایه عمیق‌تر، می‌تواند دوباره شائبه و گمانه‌زنی‌ها پیرامون بازگشت علی لاریجانی به عرصه تصمیم گیری و تصمیم سازی را پررنگ‌تر کند.

نفت آرا:علی لاریجانی، رئیس اسبق مجلس شورای اسلامی و مشاور رهبری با حضور در برنامه میان تیتر، تحلیل و ارزیابی خود را از تحولات جاری در عرصه سیاست خارجی کشور عنوان داشت. کما اینکه در مورد توافق هسته‌ای، نکاتی را بیان کرد و به گفته او «من خودم مذاکره کننده در مسئله هسته‌ای بودم و معتقدم که موضوع هسته‌ای بخشی از توان ملی ماست، اما همه توان ملی ما نیست.» ضمن آنکه لاریجانی صراحتا تاکید داشت که «مردم باید زندگی کنند و پیشرفت در زمینه‌های مختلف حاصل شود.» البته لاریجانی باور دارد که «اکنون مسئله هسته‌ای جمهوری اسلامی از حد اولیات گذشته است و ما صاحب دانش هسته‌ای به نحو اتم شده‌ایم. بخش‌های مختلفی در زمینه‌های مختلف توسعه یافته‌اند و حالا موقع آن است که با دیپلماسی فضا را روان‌تر کنیم و سایر بخش‌های کشور را توسعه دهیم.» مشاور رهبری با اشاره به اینکه «در مجمع کار کارشناسی درباره FATF در حال انجام است» تصریح کرد که «بالاخره یک روز باید به FATF بپیوندیم، در این تردید نیست و اگر نپیوندیم، بانک‌ها کار نمی‌کنند».
این بخش از گفته‌های رئیس پیشین مجلس شورای اسلامی اگرچه می‌تواند به مثابه اعلام نظر او در خصوص برخی اقدامات تندروانه و زاویه‌گیری اش با جریان‌های رادیکال داخلی باشد. اما وی در عین حال، نکاتی را هم بیان کرد که نشان می‌دهد، علی لاریجانی تعجیل و شتابزدگی در مذاکرات را هم جایز نمی‌داند و این نگاه بینابین، باز هم تأییدی بر خاستگاه میان روانه اوست. هم چنانی که لاریجانی «تصمیم عجولانه در این باره (مذاکرات) را درست نمی‌داند» و متذکر می‌شود «مذاکره سازوکاری دارد و باید پیشنهادات مدونی وجود داشته باشد.» چهره ارشد سیاسی کشورمان، انتقادات پیرامون شروع مذاکرات سریع را با بیان این جملات ادامه می‌دهد که «الان می‌بینم خیلی‌ها در رسانه های داخلی این حرف‌ها را می‌زنند. ولع بلاوجه نباید در این قضیه داشته باشم. چون کسی چنین پیشنهادی به شما نداده که الان بحث می‌کنید.»
مشاور رهبری، ضمن یادآروی این نکته که «باید در خصوص مذاکرات در سطوحی بالا و با فرصت و دقت بحث صورت بگیرد و سرجایش حرف زده شود»، اذعان دارد که «اینقدر عجولانه و پابرهنه در صحنه دیپلماتیک پریدن و حرف زدن، دیگران را به اشتباه محاسباتی می‌اندازد». به رغم طرح این نکات، لاریجانی باز هم تکرار کرد که «جمهوری اسلامی همیشه اهل مذاکره بوده است. اما وقتی کسی مذاکره پیشنهاد نداده، راجع به چه چیزی صحبت می‌کنیم؟»
 آیا علی لاریجانی دبیر آتی شعام یا مسئول مذاکرات احتمالی خواهد بود؟
هرچند که برخی رسانه‌ها گفته‌های جدید علی لاریجانی را «تیر خلاص به تندروها و پایداری چی ها» توصیف کرده و همزمان وی، مخالفت خود را هم با هرگونه شتابزدگی در آغاز مذاکرات عنوان داشته است. اما بی‌شک ارزیابی و تحلیل مشاور رهبری در حوزه سیاست خارجی در لایه عمیق‌تر، می‌تواند دوباره شائبه و گمانه‌زنی‌ها پیرامون بازگشت علی لاریجانی به عرصه تصمیم گیری و تصمیم سازی را پررنگ‌تر کند. خاصه آنکه پس از دو دور رد صلاحیت رئیس اسبق مجلس برای انتخابات ریاست‌جمهوری باعث شده بود که افکار عمومی و بخش عمده‌ای از تحلیلگران حیات سیاسی او را پایان‌یافته بدانند. اما سفر علی لاریجانی در آبمان ماه سال جاری به لبنان و سوریه و ارسال پیام رهبر انقلاب برای مقامات سیاسی این دو کشور، آن هم پیش از سقوط حکومت بشار اسد، مویدی بر این واقعیت بود که گزاره «حذف لاریجانی از عرصه سیاست ورزی داخلی، تقریبا انطباقی با واقعیات جاری کشور ندارد».
در همین راستا، پیشتر جماران نوشته بود که، «سفر اخیر لاریجانی به عنوان نماینده ویژه رهبری به لبنان و سوریه در شرایطی که منطقه در پرالتهاب‌ترین حالت قرار دارد، به خودی خود امری بسیار حائز اهمیت است، اما آنچه کنشگری سیاسی جدید لاریجانی را قابل‌توجه‌تر می‌کند، مصاحبه‌ای است که او پس از این سفر با سایت رهبری انجام داد. لاریجانی در این مصاحبه اعلام کرد که حتی اگر دولت آمریکا برجام را قبول ندارد، می‌تواند سر توافقی جدید با ایران مذاکره کند.» اعلام چنین نظراتی از سمت لاریجانی به عنوان مشاور رهبر انقلاب و انتشار آن در سایت رهبری، نشان از احتمال تغییر رویکرد ایران در سیاست خارجی و روابط با غرب دارد؛ رویکردی که ممکن است در ادامه مسیر نیز با حضور و دخالت مستقیم شخص علی لاریجانی دنبال شود.
در هفته‌های ابتدایی پس از پیروزی پزشکیان در انتخابات، بسیاری گمان می‌کردند احتمالا جایگاه معاون اولی دولت چهاردهم به لاریجانی سپرده شود که البته بنا به هر دلیلی رخ نداد. اکنون نیز مدت‌هاست که گمانه‌زنی‌های بسیاری در مورد احتمال انتصاب لاریجانی به عنوان دبیر شورای عالی امنیت ملی مطرح می‌شود و سفر اخیر او به منطقه و سپس اعلام برخی مواضع در مورد ارتباط با غرب، این گمانه‌زنی‌ها را تقویت کرده است. هر چند که خود لاریجانی در مصاحبه‌ای اعلام کرد که احتمال انتصاب او به عنوان دبیر شورای عالی امنیت ملی صرفا یک گمانه‌زنی‌ رسانه‌ای است، اما بسیاری معتقدند با توجه به مواضع نزدیکی که لاریجانی هم نسبت به دولت و هم نسبت به حاکمیت دارد و همچنین تجربه دو ساله او به عنوان دبیر شورای عالی امنیت ملی و مواضع معتدل و واقع‌گرانه‌اش در سیاست خارجی، احتمالا حتی اگر به طور رسمی هم در در منصب خاصی منصوب نشود، باز هم به عنوان فردی تأثیرگذار در بعد سیاست خارجی و داخلی، در کنار دولت و حاکمیت نقش‌آفرینی کند. با توجه به این نکات سعی شد در گفت‌وگویی با چهره‌های نزدیک به علی لاریجانی، هم تحلیلی بین خطوط از گفته‌های اخیر او داشته باشیم و هم، احتمال بازگشت لاریجانی به عرصه سیاسی را هم مورد واکاوی قرار دهیم.
 منصور حقیقت پور: دکتر لاریجانی مرد میدان مذاکره است
در ارزیابی گفته‌های دکتر لاریجانی، منصور حقیقت‌پور طی گپ و گفتی با «شرق» و با اشاره به فضای سیاسی کشور معتقد است که «دکتر لاریجانی به دنبال برقراری یک توازن سیاسی بوده است. به این معنا که ایشان، نه قائل به بستن درهای گفت‌وگو است و نه تعجیل و شتاب در مذاکره را هم جایز می‌داند.» با این حال نماینده ادوار مجلس، نکته کلیدی دیگری را هم یادآور می‌شود و با «رد هرگونه شائبه یا گمانه پیرامون فضای دوقطبی در کشور» تصریح می‌دارد که «وجود برخی تجمعات کوچک در شهرهای مختلف و اصطلاحا کفن پوشانه ضدمذاکره دال بر مخالفت نظام جمهوری اسلامی ایران با گفت‌وگو نیست.» چرا که به گفته این فعال سیاسی، «کفن پوشان، نماینده حاکمیت نبوده و نخواهند بود» و اتفاقاً از منظر حقیقت پور «باید یک کنکاش و تحلیل عمیقی صورت بگیرد که این جریان قلیل با حمایت چه افرادی دست به چینی اقداماتی زده‌اند و اینها نماینده چه جریان‌های سیاسی داخلی یا وابسته به خارج هستند.»
با چنین قرائتی، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس نهم صراحتاً عنوان می‌دارد که، «اگر نظام جمهوری اسلامی ایران در نهایت به این جمع‌بندی برسد که برای برون رفت از وضعیت فعلی کشور، مذاکره جایز است هر فرد و جریانی در مقابل آن بایستد، خیانت کرده است.» البته این چهره سیاسی، عکس آن را هم متذکر می‌شود که «اگر نظام تصمیمی برای مذاکرات نداشته باشد، هر کسی بخواهد گفت‌وگویی با غرب انجام دهد، خائن است.»
در سایه نکات مذکور، منصور حقیقت پور با ارجاعی به توانمندی‌ها، دانش و تجربیات بسیار گران بهای دکتر علی لاریجانی، خاطرنشان می‌کند که «اگر تصمیم نهایی نظام بر مذاکره باشد، یکی از بهترین افراد و شایسته‌ترین انتخاب‌ها برای این منظور دکتر لاریجانی خواهد بود.» چرا که به باور این چهره سیاسی، «دکتر لاریجانی سرباز نظام است و در چارچوب تصمیمات کلان نظام بهترین عملکرد را خواهد داشت.» حقیقت پور این را هم یادآرو می‌شود که «در صورت تصمیم نظام بر عدم مذاکره، قطعاً دکتر لاریجانی به عنوان سرباز وطن، ورودی به مذاکرات هم نخواهد داشت.»
در تبیین و تشریح بخش دیگری از گفته‌های دکتر لاریجانی، این چهره سیاسی آسیب شناسی هم به تعجیل برخی جریان‌ها پیرامون مذاکرات فوری و سریع با غرب و به خصوص آمریکا را هم دارد و «شتاب زدگی در امر مذاکره را نادرست می‌داند». حقیقت پور این جمله دکتر لاریجانی که عنوان داشته «وقتی کسی مذاکره پیشنهاد نداده، راجع به چه چیزی صحبت کنیم و اینقدر عجولانه و پابرهنه در صحنه دیپلماتیک پریدن و حرف زدن، دیگران را به اشتباه محاسباتی می‌اندازد» را «منطقی و در راستای منافع ملی» تحلیل می‌کند و در تکمیل آن معتقد است که «آنچه دکتر لاریجانی پیرامون عدم شتاب در امر مذاکره متذکر شد، منطبق با تصمیم نظام است. به این معنا که جریان‌ها سیاسی، نه جلوتر و نه عقب تر از تصمیمات نظام حرکت نکنند.»
با در نظر گرفتن آنچه گفته شد، حقیقت پور تاکید می‌کند که «پس از آمادگی و تصمیم نهایی نظام برای مذاکره باید طرف‌ها مقابل درخواست رسمی خود را برای مذاکرات اعلام کنند و پس از بررسی درخواست در شورای عالی امنیت ملی و ارائه راهکارهای متفاوت برای مذاکرات و بعد از تأیید راهکارهای مذاکره از سوی مقام معظم رهبری، می‌توان مذاکرات را اجرایی و عملیاتی کرد.»
به همین واسطه این عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس نهم، «هرگونه عجله و شتاب پیرامون مذاکره با غرب را لاف منافع ملی ارزیابی می‌کند.» به رغم این نکته و با تاکید حقیقت پور «اگرچه ایران عجله‌ای برای مذاکرات ندارد، اما اهل گفت‌وگو، تفاهم، منطق و مداراست و به جز اسرائیل، جمهوری اسلامی ایران آمادگی مذاکره با هر طرفی بر پایه تأمین منافع ملی را دارد.» با چنین برداشتی فعال سیاسی در باب نتیجه گیری، «نه کفن پوشان ضدمذاکره را نماینده نظام می‌داند و نه از سوی دیگر، تعجیل و شتاب در مذاکره را هم در راستای منافع ملی ارزیابی می‌کند.»
نماینده ادوار مجلس در ادامه گفت‌وگو با «شرق» پیرامون طرح برخی شائبه‌ها در خصوص انتخاب دکتر لاریجانی به عنوان دبیر شعام یا سپردن مذاکرات به وی پس از این سخنان، «نه این احتمالات را رد می‌کند و نه تأیید» و صرفاً بر توانایی‌ها، دانش و تجربه دکتر لاریجانی در عرصه دیپلماسی و مذاکرات تاکید می کند. لذا به اذعان حقیقت پور، «در نظام جمهوری اسلامی ایران، مرد مذاکره وجود دارد، اما باید منتظر تصمیم نظام ماند و باید دید که آیا جمهوری اسلامی ایران اساسا اراده‌ای برای مذاکرات دارد یا خیر.»
به همین دلیل وی مجدداً هشدار می‌دهد که «نباید جلوتر یا عقب‌تر از تصمیم نظام حرکت کرد» و به باور این چهره سیاسی، «دکتر لاریجانی چنین روحیه متعادلی دارد.» حقیقت پور با اشاره به بخشی از گفته‌های رهبر انقلاب دال بر اینکه «می‌توان معامله کرد، اما باید دید با چه کسی معامله می‌کنیم»، هرگونه مذاکره احتمالی با غرب را به معنای تسلیم و عقب نشینی تفسیر نمی‌کند. اما در عین حال متذکر می‌شود که «باید نهایت هوشمندی و دقت را در گفت‌وگو به کار گرفت.» چون از منظر وی، «طرف مقابل سابقه بدعهدی، اجرا نکردن تعهدات و حتی خروج از توافق را دارد.» با این حال حقیقت پور، «ورود به مذاکرات مبتنی بر تصمیم نظام و بر پایه تأمین منافع را جایز می‌داند.» چرا که به باور او «باید به همه دنیا ثابت کرد که جمهوری اسلامی ایران ترسی از مذاکره، تعامل و گفت‌وگو ندارد و می‌توان برای تحقق منافع ملی، مذاکره و حتی توافقی را در دستور کار قرار داد.»
غلامعلی جعفر زاده ایمن آبادی: بهره‌گیری از چهره‌هایی مانند دکتر لاریجانی، بهترین تصمیم در فضای فعلی کشور است
غلامعلی جعفرزاده ایمن آبادی هم دیگر چهره سیاسی بود که در تحلیل سخنان علی لاریجانی به «شرق» از نگاه متوازن و متعادل وی (لاریجانی) می‌گوید و به اعتقادش، «امثال دکتر لاریجانی کسانی هستند که طی سال‌ها و دهه‌های اخیر وفاداری خود را به نظام و انقلاب نشان داده و در عین حال ثابت کرده‌اند که در شرایط خطیر کشور، توان، دانش و تجربه لازم برای حل مسائل و بحران‌ها را دارند.»
به همین واسطه، نماینده ادوار مجلس «سخنان دکتر لاریجانی را مبین و موید نگاه متوازن و متعادل و مبتنی بر تأمین منافع و امنیت ملی» توصیف کرده و از دید وی، «دکتر لاریجانی در این سخنان خود بر پرهیز از هرگونه افراط و تفریط در حوزه سیاست داخلی و خارجی تاکید کرده است.» از طرف دیگر و به باور این چهره سیاسی، «ارزیابی دکتر لاریجانی پیرامون پرونده هسته‌ای، نوع مذاکره و مواجهه با آمریکا و دولت ترامپ، تعامل با اروپا و نیز توازن در روابط با شرق، نشان از اشراف و آگاهی بروز و دقیق وی (دکتر لاریجانی) بر مسائل جاری در سیاست خارجی دارد.»
با توجه به نکاتی که عنوان شد، ایمن آبادی ابراز امیدواری می‌کند که « با بازگشت عقلانیت و منطق، فرصت و فضایی برای استفاده از فرصتی نظیر دکتر لاریجانی و دیگر چهره‌های ارزشمند و دلسوز نظام جمهوری اسلامی ایران مانند حسن روحانی، علی اکبر ناطق نوری، اسحاق جهانگیری، سیدمحمد خاتمی، سید حسن خمینی و ... برای مدیریت وضعیت خطیر و بحرانی کشور فراهم شود.» چون به گفته این فعال سیاسی «نباید فضای مدیریتی کشور را خالی از بزرگان کرد تا شرایط برای مانور کوتوله‌های سیاسی و بی‌ریشگان ایجاد شود.»
این چهره سیاسی در ادامه تحلیل خود، اذعان دارد که «وقتی طی سال‌های اخیر عرصه سیاسی کشور را از این چهره‌های دلسوز نظام خالی کرده‌ایم خود به خود بستر برای کسانی فراهم می‌شود که اصطلاحا یک شب بی‌خوابی برای انقلاب و نظام نکشیده‌اند.» هرچند که نماینده ادوار مجلس، «برخی تندروها و کفن پوشان که طی روزهای اخیر در شهرها و استان‌های مختلف کشور دست به برگزاری اجتماعاتی قلیل زده‌اند را فاقد جایگاه و پایگاه اصیل سیاسی و مردمی می‌داند» و در یک مورد مشخص معتقد است که «به رغم تمام تبلیغات گسترده در فضای اجتماعی، گردهمایی تندروها در شهری مانند مشهد زیر ۱۰۰ نفر بود که به شکل کاملاً واضح و آشکاری حکایت از عدم استقبال عمومی از این جریان دارد.» در چنین فضایی، بهترین تصمیم از نگاه ایمن آبادی «بازگشت به منطق، اعتدال و توازن سیاسی و بهره‌گیری از چهره‌هایی مانند علی لاریجانی و سایر بزرگان نظام است.»
نماینده ادوار مجلس با اشاره به ترسو نگرانی برخی طیف‌ها و جریان‌های داخلی پیرامون توانایی‌های دکتر لاریجانی در جهت موج سازی سیاسی - اجتماعی با هدف خرید افکار عمومی، یادآور می‌شود که، «دکتر لاریجانی در سایه گفته های اخیر خود نه تندروی در شرایط کنونی را درست می‌داند و نه، دفاعی از شاتبزدگی در مذاکره دارد». با چنین قرائتی، این فعال سیاسی، «دکتر لاریجانی را دارای چنان پتانسیل و ظرفیتی می‌داند که توان بازگرداندن میانه‌روی، عقلانیت و اعتدال به فضای کشور را دارد.»
ایمن آبادی در پاسخ به این سؤال که «گفته‌های اخیر لاریجانی می‌تواند دوباره گمانه زنی‌ها در خصوص انتخاب وی به عنوان دبیر جدید شعام یا سپردن مذاکرات به او را تقویت کند؟» چنین به «شرق» پاسخ می‌دهد که «با توجه به اخبار و اطلاعاتی که دارم، دکتر لاریجانی به دنبال هیچ جایگاه، پست و مقامی نیست.» اما او همزمان یادآور می‌شود که «روحیه دکتر لاریجانی به تاسی از سردار سلیمانی، روحیه یک سرباز وفادار وطن است.»
لذا به زعم این فعال سیاسی «اگر نظام، تصمیم و اراده جدی برای مذاکرات داشته باشد می‌توان این وظیفه خطیر را به دکتر لاریجانی سپرد.» چون به گفته نماینده ادوار مجلس، ـبهترین گزینه یا یکی از بهترین گزینه‌ها دکتر لاریجانی خواهد بود.» این چهره سیاسی در بخش پایانی گفت‌وگوی خود تاکید می‌کند که «اگرچه اشتیاق یا تمایلی از سوی دکتر لاریجانی برای حضور در پست و مقامی و یا اداره مذاکرات احتمالی دیده نمی‌شود، اما به عنوان یک سرباز وفادار وطن و در صورت صلاح دید مقام معظم رهبری و سایر ارکان نظام، وی (لاریجانی)، توان، دانش و تجربه لازم برای نجام هرچه دقیق‌تر و درست‌تر وظایف محوله را دارد.»