به گزارش پایگاه خبری تحلیلی نفت آرا، همت قلی زاده، کارشناس سازمان برنامه و بودجه در میزگرد «دلار زدایی از اقتصاد و مهار تورم» که در دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی برگزار شد گفت: جهش قیمت‌ها از سال ۸۹ آغاز شد و با تبلیغات رسانه‌ای بر این جهش قیمت‌ها سرپوش گذاشته شد و با جلوگیری از قاچاق انرژی و انباشتگی داده‌های نفتی دولت توانست از جهش قیمت جلوگیری کند اما با سیاست‌های ۳۰ سال اعلام شد رشد نقدینگی عامل اصلی تورم است در صورتی که نشان می‌دهد قیمت‌های انرژی دلیل افزایش قیمت‌ها است.
قلی زاده همچنین با اشاره به یک مقایسه رایج بین قیمت آب معدنی و بنزین گفت: بخش اعظم قیمت آب معدنی، هزینه ظرف پلاستیکی آن است که توسط پتروشیمی‌ها به نرخ دلاری فروخته می‌شود. کشور ما طوری به دلار وابسته شده که پتروشیمی‌ها و صنایع اعداد خود را به دلار حساب می‌کند درحالیکه من ندیدم در دنیا کشور دیگری اینگونه رفتار کند. گفته می‌شود که ترکیه‌ای ها کمتر از مردم ما بنزین مصرف می‌کنند درحالیکه ما بررسی کردیم متوجه شدیم اغلب خودروهای آنها گازوئیل سوز هستند و وقتی میزان مصرفشان را به بنزین تطبیق دادیم، متوجه شدیم که مصرف آنها از ایران بیشتر است کما اینکه در کشوری همچون ترکیه که سالانه ۴۰ میلیارد دلار از ناحیه توریسم درآمد دارد، نمی‌توان ادعا کنیم که مصرف سوخت پایینی دارند. یک دروغ دیگری که از برخی اهالی رسانه‌ها، تلویزیون خودمان و حتی از آمریکا مطرح شد این بود که مصرف گاز ما از چین بیشتر است ولی نمی‌گویند ۵۶ درصد انرژی چین از زغال سنگ تأمین می‌شود.
پالایشگاه‌ها نفت را ریالی می‌گیرند بنزین دلاری می‌دهند
وی در ادامه افزود: در حال حاضر به جز شرکت نفت که ملی است و نفت رایگان همه ۷ پالایشگاه دولتی نیستند و این پالایشگاه‌ها با قیمت جهانی به دولت بنزین می‌فروشند در سال ۸۹ با تبلیغات گسترده یارانه انرژی با انفجار قیمت‌ها مواجه بوده این و این یارانه پنهان دو برابر شد و یارانه پنهان به نوعی علیه اقتصاد ایران بوده است.
همت قلی زاده در ادامه از فروش بنزین گفت: پالایشگاه‌ها بنزین را ۳ هزار تومان به داخل می‌فروشند و ۳ هزار و ۶۰۰ صادر می‌کنند، پالایشگاه‌ها ۸ سال است که ۲۷ سنت صادر می‌کنند و به دولت ۸۰ سنت می‌فروشند بنابراین سود پالایشگاه‌ها به فروش داخل است با توجه به اینکه تحریم‌ها باعث شده تا پالایشگاه‌ها نتوانند صادرات داشته باشند یا اینکه ارزان‌تر از همه محصولات را به فروش برسانند.
کارشناس سازمان برنامه و بودجه در ادامه افزود: بر اساس قوانین بودجه‌ای و بهای فروش فوب خلیج فارس، میانگین فروش ماهیانه شرکت‌های پالایشی با نرخ تسعیر ارز انجام شده است. ما محصولات پالایشی را با نرخ جهانی به خارجی‌ها می‌فروشیم و همچنین به داخلی‌ها نیز با این قیمت به فروش می‌رسد، این کار یعنی دلاریزه شدن اقتصاد ایران.
قلی زاده همچنین با اشاره به عملکرد پالایشگاه‌ها گفت: از سال ۱۳۸۶ تاکنون تمام محصولات پالایشگاه‌ها به قیمت جهانی فروخته می‌شود با این تفاوت که پنج فرآورده اصلی خود را به دولت و مابقی را به بازار می‌فروشند. دولت به جای ما به تفاوت این قیمت‌ها به پالایشگاه نفت می‌دهد. چرا روغن خودرو را به دلار می‌فروشند؟ هر دو هفته یک بار قیمت روغن افزایش پیدا می‌کند و دنبال این می‌گردند که چرا اقتصاد ثبات ندارد. در پاسخ گفته می‌شود ما تهاتر می‌کنیم، یعنی درست است که فرآورده‌ها را به نرخ جهانی می‌فروشیم اما نفت خام را هم به قیمت جهانی می خریم و در نهایت صورت و مخرج با هم پاک می‌شوند. سوال ما این است اگر صورت و مخرج مساوی است و باهم پاک می‌شود، چرا به ریال حساب نمی‌کنید؟ علت اینکه در سرزمین من ریال ثبت نمی‌شود این است که فرآورده‌های ویژه که جزو آن ۵ فرآورده اصلی نیستند را هم به دلار می‌فروشند. روزانه ۲.۲ میلیون بشکه نفت خامی به پالایشگاه‌ها داده می‌شود که حدود ۱۷ تا ۱۸ درصد آن در قالب فرآورده‌های ویژه به نرخ دلاری فروخته می‌شود. ارزش ریالی این محصولات در یک مقطع زمانی ۱۱ برابر شد و همان موقع تمام قیمت‌ها هم ۱۱ برابر شد.
وی همچنین بیان کرد: از سال ۱۳۸۶ که قیمت‌ها جهانی شد تا سال ۱۳۸۹ اتلاف انرژی سالانه ۵ درصد رشد کرده درحالیکه مصرف مردم ۱.۳ درصد رشد کرده است. تقریباً اندازه خوراک روزانه پالایشگاه‌ها اتلاف انرژی داریم درحالیکه نمودار شدت انرژی نشان می‌دهد، خانوارهای ایران درست مصرف می‌کنند اما در کمال تعجب می‌بینیم در تلویزیون گفته می‌شود مردم در زمستان لباس می گرم نمی‌پوشند، پنجره را باز می‌کنند و کولر هم روشن می‌کنند! در سال ۱۳۸۶ حدود ۳۰ درصد تولیدات پالایشگاه‌های ما مازوت بود و همچنان هم همین است. قیمت مازوت که پسماند نفت است و قیمتش از ماده اولیه ارزان‌تر است، اکنون با نرخ جهانی با ما حساب می‌شود یعنی حتی برای لجن نفت هم یارانه پنهان حساب می‌کنند. برای همین است که مدام تاکید می‌کنیم مساله فقط بنزین نیست. ما را به اسم بالا بودن شدت انرژی به گیوتین گرانی‌ها سپردند در حالی که بیشترین جهش قیمت انرژی در تاریخ بشر در آذر ۱۳۸۹ رخ داد اما شیب شدت مصرف انرژی بیشتر شد چون شما در مخرج نسبت شدت انرژی، تولید را از بین بردید و با کوچک شدن تولید، میزان شدت انرژی را افزایش دادید. یکی از آثار یارانه پنهان، افتادن دولت در باتلاق تورم و قیمت‌ها است. دولت به مرحله‌ای رسیده است در پرداخت حقوق بازنشستگان دچار چالش شده و اگر این رویه را ادامه دهد تا چند سال آینده در پرداخت حقوق کارمندان هم دچار مشکل می‌شود.
رانت در پالایشگاه‌ها
قلی زاده در ادامه بیان کرد: این غولی که در حال بلعیدن ما است، هزاران میلیارد رانت را به نام سود نصیب پالایشگاه می‌کند. در ۶ ماهه اول سال ۱۴۰۱، پالایشگاه‌ها بدون افزایش یک لیتر تولید، به اندازه کل سال ۱۴۰۰ یعنی حدود ۱۳۰ هزار میلیارد تومان سود خالص داشته‌اند لذا اگر این پالایشگاه‌ها واگذار نمی‌شدند، دولت کسری بودجه هم نمی‌داشت. در آبان ۱۳۹۷ محاسبات نرخ ارز بخش نفت از ۴,۲۰۰ تومان به نرخ نیما تغییر کنند. در همان ماه نرخ تورم خوراکی‌ها ۸۵ درصد شد. جالب است بدانیم طی ۱۰ سال ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۹ انرژی در کل دنیا ارزان شده است. برای مثال هر تن بلندینگ نفت ۷۲۰ دلار قیمت داشته اما در سال ۱۳۹۹ حدود ۴۶۰ دلار قیمت داشته در صورتیکه قیمت ریالی آن از ۷۱۰ هزار تومان به بیش از ۶.۵ میلیون تومان رسید.
وی در ادامه گفت: متأسفانه ما ریالی درآمد داریم اما دلاری خرج می‌کنند و این مسیر تورم طی این دو سال سیر صعودی داشته است در حال حاضر صنایع ما در همه بخش‌ها ضرر می‌کنند و برای جبران ضرر از بانک مرکزی وام می‌گیرند و این انباشته‌ها باعث می‌شود تا تورم ایجاد شود.
وی در پایان سخنان خود گفت: من مطمئنم این نوع سیاست گذاری در سال‌های آتی همانند بیماری هلندی، به عنوان بیماری ایرانی نفت وارد کتب درسی اقتصاد خواهد شد چون ما انرژی را به نرخ جهانی به کشور خود صادر کرده‌ایم آن هم در حالی که به خارجی‌ها ارزان‌تر فروخته‌ایم. در سال ۱۳۹۹ هر بشکه نفت به خارجی‌ها حدود ۳۰۰ هزار تومان و به ایرانی‌ها حدود ۶۰۰ هزار فروخته شده است. به نام عدالت هم این کارها را می‌کنند. میگویند برخی افراد پورشه سوار در تهران بنزین ارزان یا گاز ارزان مصرف می‌کنند و باید این رانت را از آنها بگیریم و به آن پیرزن روستانشین بدهیم. شما اگر دغدغه اسراف دارید، چرا بنزین یا گازشان را قطع نمی‌کنید؟ کسی که بنزین نمی‌خورد. سالانه هفت درصد نرخ رشد تولید خودرو و رشد جمعیت داریم، میانگین سفرهای ایرانی‌ها از میانگین جهانی کمتر و سرانه مصرف بنزین هر ایرانی (منهای افغانستان) از کل کشورهای منطقه کمتر است، چطور ما با حقوق ۶ تا ۷ میلیونی متهم می‌شویم که مصرف بالایی داریم؟ قیمت مگر از قاچاق کشف می‌شود که به خاطر یک درصد قاچاق می‌خواهند قیمت را بالا ببرند؟ کدام کشوری که نفتش ملی است، انرژی را به کشور خود صادر می‌کند؟ قیمت بنزین هنگ کنک، ۴ برابر چین است، چرا آنجا قاچاق رخ نمی‌دهد؟ روند مصرف سالیانه گاز خانوار از سال ۱۳۸۶ سقوط کرده است. چرا مدام به مردم می‌گویند جوراب بپوشید؟ چرا ۱۳ درصد اتلاف گاز به رسمیت شناخته نمی‌شود؟ این همه بودجه‌ای که به شرکت‌های دانش بنیان اختصاص پیدا می‌کند، چه زمانی می‌خواهد به کار ما بیاید؟ ما یکی از کشورهایی هستیم که کمترین برق جهان را مصرف می‌کنیم. تمام این آمارها خروجی یارانه پنهان است و برای همین است ما سعی می‌کنیم موضوع را باز کنیم. بعد از جنگ روسیه و اوکراین در همین آمریکا قانون کاهش تورم و قانون جلوگیری از افزایش استثمار گرانه نرخ بنزین تصویب شد. رئیس جمهورشان گفت الان وقت توزیع سود نیست و قیمت‌ها به قبل از وقوع جنگ برگشت. در ژاپن بودجه ۲۰۲۲ اصلاح شد، در آلمان گاز ملی اعلام شد اما مایی که روی بستی از نفت و اقیانوسی از انرژی هستیم به چنین روزی افتاده‌ایم چون قیمت‌های خود را به بازار جهانی قلاب کرده‌ایم.
انتهای پیام/.