چین چگونه تقاضای جهانی محصولات پتروشیمیایی را تغییر می دهد/اتخاذ سیاست های مطلوب برای بزرگترین مصرف کننده و تولید کننده به چه شکل است
افزایش روز افزون نیاز صنایع پایین‌دستی به محصولات پتروشیمیایی و گستره کاربرد آن‌ها، موجب توسعه صنعت پالایش و پتروشیمی شده است که افزایش تقاضای جهانی نفت را به همراه خواهد داشت. در این بین نقش کشورهایی مانند چین که از ظرفیت بالایی در صنایع پتروشیمیایی خود برخوردارند برجسته خواهد شد و جایگاه صنعت پالایش و پتروشیمی این کشور در افزایش سهم چین از تقاضای جهانی نفت، کتمان‌ناپذیر است.
نفت آرا-علیرضا علی اکبری کارشناس انرژی نوشت: افزایش نیاز صنایع راهبردی همچون خودروسازی، ساختمان‌سازی، رنگ و رزین، نساجی و پزشکی به محصولات شیمیایی و پلیمری موجب افزایش مستمر مصرف خوراک پالایشگاه‌ها و پتروشیمی‌ها شده است که بدین ترتیب این افزایش مصرف خوراک نقش به سزایی نیز در افزایش تقاضای نفت خواهد داشت. در حقیقت طبق پیش‌بینی آژانس بین‌المللی انرژی، افزایش تقاضای نفت دست‌کم تا پایان دهه اخیر ادامه خواهد داشت. نمودار زیر پیش‌بینی آژانس بین‌المللی انرژی، اوپک، واحد اطلاعات اکونومیست و بریتیش پترولیوم را از رشد تقاضای نفت طی سال‌های ۲۰۲۱ الی ۲۰۳۰ نشان می‌دهد.
چین به عنوان یکی از بازیگران اصلی صنعت پتروشیمی جهان، سرمایه‌گذاری‌های قابل توجهی در توسعه پالایشگاه‌های نسل سوم و صنایع تولید کننده مواد شیمیایی و پلیمری انجام داده است. در حقیقت افزایش حجم تولید صنایع پتروشیمیایی این کشور که به دلیل تلاش برای خودکفایی در تولید مواد شیمیایی و تکمیل زنجیره ارزش صورت گرفته، موجب افزایش تقاضای جهانی برای نفت خام نیز شده است.
از سوی دیگر، کشورهای حاشیه خلیج فارس نیز از ذخایر نفت خام خود و فروش آن به منظور تأمین مالی طرح‌های توسعه‌ای صنعت پالایشی و پتروشیمی خود استفاده می‌کنند. این هم‌سویی راهبردی، فرصت‌هایی برای همکاری در بخش پالایش و پتروشیمی فراهم کرده است که می‌تواند بهبود روابط چین و کشورهای حاشیه خلیج فارس را به همراه داشته باشد.
توسعه پالایشگاه‌های نسل سوم؛ محرک افزایش تقاضای نفت در چین
طبق گزارش آژانس بین‌المللی انرژی، چین بین سال‌های ۲۰۱۳ تا ۲۰۲۳ تقریباً دو سوم از رشد تقاضای جهانی نفت را به خود اختصاص داده است. در سال ۲۰۲۳، واردات سالانه نفت خام چین به سطح بی‌سابقه‌ای رسید که نشان‌دهنده افزایش تقاضای سوخت، با وجود چالش‌های اقتصادی نشأت گرفته از رکود مرتبط با دوران همه‌گیری کرونا بود.
توسعه پالایشگاه‌های نسل سوم و تلاش برای احیای اقتصاد چین، از دلایل افزایش واردات نفت خام این کشور در سال ۲۰۲۳ است. راه‌اندازی پالایشگاه ژجیانگ با ظرفیت ۴۰۰ هزار بشکه در روز و پالایشگاه شنگ‌هانگ با ظرفیت ۳۲۰ هزاربشکه در روز از جمله این موارد برشمرده می‌شود.
طبق آخرین پیش‌بینی مؤسسه تحقیقات اقتصاد و فناوری شرکت ملی نفت چین، انتظار می‌رود که مصرف کلی نفت چین تا قبل از سال ۲۰۳۰ به اوج خود برسد. با وجود این، حتی با ورود چین به دوره کند شدن رشد تقاضای نفت، همچنان انتظار می‌رود این کشور به دلیل استفاده گسترده از نفت در صنایع پتروشیمیایی خود، نیاز زیادی به نفت داشته باشد.
رشد جمعیت جهانی، شهرنشینی و گسترش طبقه متوسط، همگی نشانه‌ای از افزایش تقاضا برای محصولات پتروشیمیایی هستند که به سرعت به‌عنوان محرک اصلی مصرف نفت در جهان ظاهر شده‌اند. پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۳۰ پالایشگاه‌های نسل سوم و پتروشیمی‌ها بیش از یک‌سوم رشد تقاضای جهانی نفت و تا سال ۲۰۵۰ نزدیک به نیمی از این رشد را به خود اختصاص دهند.
پیشروی چین در صنعت پالایش و پتروشیمی با سیاست‌های حمایتی و نوآورانه
یکی از مهم‌ترین تغییرات در صنعت جهانی مواد پتروشیمیایی طی سال‌های اخیر، ظهور چین و کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس به عنوان قطب‌های اصلی تولید و مصرف این محصولات بوده است. با تبدیل شدن چین به یکی از مراکز اصلی تولید، مصرف محصولات پتروشیمیایی آن نیز به طرز چشم‌گیری افزایش یافته است. این افزایش، در ابتدا به تولید کالاهای ارزان قیمت داخلی مانند مبلمان و پوشاک کمک کرد و سپس برتری صادراتی چین را در بازارهای جهانی تقویت نمود.
در حال حاضر، چین بزرگترین مصرف‌کننده و تولیدکننده محصولات پتروشیمیایی در جهان است. ابتکارات راهبردی این کشور، از جمله طرح ساخت چین ۲۰۲۵و ابتکار کمربند و جاده به شکل قابل توجهی به رشد صنعت پتروشیمی چین کمک کرده است. طرح اول با تمرکز بر نوآوری و ارتقاء فناوری، تولید محصولات با ارزش افزوده بالا را در دستور کار قرار داده، در حالی‌که ابتکار کمربند و جاده، باعث ایجاد شراکت‌های بین‌المللی و سرمایه‌گذاری در تأسیسات پالایشگاهی و پتروشیمی در مسیرهای تجاری کلیدی شده است.
هم‌چنین تلقی صنعت پالایش و پتروشیمی به‌عنوان یک صنعت راهبردی در چین، افزایش حمایت‌های دولتی از جمله یارانه‌ها و اتخاذ سیاست‌های مطلوب برای توسعه تولید داخلی را به همراه داشته است. در حقیقت رشد سریع صنعت پتروشیمی در چین، تأثیرات گسترده‌ای بر صنایع وابسته مانند خودروسازی، ساختمان‌سازی، الکترونیک و داروسازی داشته و به توسعه زنجیره ارزش و صنایع مرتبط مانند تولید تجهیزات پتروشیمی کمک کرده است
