به گزارش پایگاه خبری تحلیلی نفت آرا، کرک اسپرد مفهومی است که در صنعت پالایشی در بورس مطرح می‌گردد. کرک اسپرد برای شرکت‌های فعال در این صنعت و سرمایه‌گذاران بورسی، اهمیت به‌سزایی دارد. در این مطلب قصد داریم تا به شما بگوییم که کرک اسپرد (Crack spread) چیست و چه اهمیتی در معاملات بورسی خواهد داشت.
کرک اسپرد (Crack spread) چیست؟
کرک اسپرد به اختلاف قیمت بین نفت خام و فرآورده‌های حاصل از نفت خام گفته می‌شود. به بیان واضح‌تر، نفت خام یک قیمت مشخصی دارد. از طرفی این نفت برای تولید محصولات جانبی و فرآورده‌های دیگر، در پالایشگاه‌ها استفاده می‌شود. لذا یک‌سری محصول حاصل از نفت خام نیز داریم که با قیمتی معین به بازار عرضه می‌شوند. اکنون اختلاف قیمت بین قیمت نفت خام و فرآورده‌ی حاصل شده را به نام کرک اسپرد (Crack spread) می‌شناسند.
کرک اسپرد (Crack spread) در محصولات فرآوری شده مختلف از نفت خام، با هم متفاوت است. یعنی این‌که اختلاف قیمت محصول الف با نفت خام با اختلاف قیمت محصول ب با نفت خام، اعداد متفاوتی خواهد بود. بنابراین شرکت‌هایی که در این حوزه فعالیت دارند، می‌توانند محصولی را تولید نمایند که بازدهی بیش‌تری بدهد و طبیعتاً این محصول را می‌توانند به قیمت بالاتری به فروش برسانند.
اهمیت کرک اسپرد
پالایشگاه‌ها، نفت خام را به عنوان ماده‌ی اولیه دریافت می‌کنند و با اعمال برخی فرآیندها روی آن، محصولاتی نظیر بنزین، سوخت جت، گاز مایع، نفت کوره و … را ارائه خواهند داد. پالایشگاه‌ها و شرکت‌های فعال در این حوزه، با این هدف کار می‌کنند که فاصله‌ی قیمتی میان نفت خام و فرآورده‌های حاصل از آن (همان کرک اسپرد) را به حداکثر میزان خود برسانند.
هرچقدر که یک پالایشگاه، بتواند محصولات با ارزش بالا‌تری را تولید نماید، طبیعتاً نرخ محصول افزایش یافته و کرک اسپرد مقدار بالاتری خواهد داشت. بنابراین می‌توان گفت که هرچه محصولات حاصل از نفت خام، با ارزش افزوده‌ی بالاتری باشد، پالایشگاه یا شرکت تولیدکننده، وضعیت بهتری در سودآوری را تجربه می‌نماید.
از طرف دیگر برای سرمایه‌گذاران نیز این موضوع اهمیت دارد. چرا که طبیعتا سرمایه‌گذاری بر روی شرکت‌های سودآورتر، منطقی‌تر و بهتر است. بنابراین سرمایه‌گذاران با توجه به پارامتر کرک اسپرد، می‌توانند شرکت و پالایشگاه سودآورتر را شناسایی کنند.
مختصری درباره‌ی برج تقطیر
برج تقطیر یک وسیله است که از آن برای جداسازی فیزیکی یک مخلوط مایع استفاده می‌شود. اساس کار برج تقطیر، اختلاف نقطه‌ی جوش مایعات گوناگون خواهد بود. در نتیجه‌ی عملیات این وسیله، مایع مورد نظر بر اساس میزان فراریت خود به اجزای سازنده تفکیک خواهد شد.
برج تقطیر در پالایشگاه‌ها بسیار کاربرد دارد. به این صورت که داخل آن نفت خام ریخته می‌شود. بر اساس اختلاف در نقطه‌ی جوش اجزای مختلفی که در نفت خام موجود هستند، اجزای آن جداسازی می‌شود.
روشن است که موادی که نقطه جوش بالاتری دارند، سبک‌تر هستند و دیرتر از برج تقطیر به‌دست می‌آیند. اما موادی که نقطه جوش پایین‌تری دارند، سنگین‌تر بوده و با اِعمال دمای پایین‌تر، به‌ دست می‌آیند. بر این اساس محصولات مختلف در سطوح گوناگونی از برج تقطیر به دست خواهند آمد. از این‌رو گفته می‌شود که افزایش سطح ماده در برج تقطیر، با افزایش قیمت تولید آن همراه است.
این مطلب را بیان کردیم تا درک کنید که محصولاتی که از نفت خام به دست می‌آیند و در سطح بالاتری از برج تقطیر به دست می‌آیند، نرخ و ارزش بالاتری دارند. بنابراین اختلاف قیمت آن با نرخ نفت خام که به نام کرک اسپرد شناخته می‌شود؛ بیش‌تر است. لذا می‌توان این‌گونه نتیجه‌گیری کرد که تولید محصولات در سطوح بالای برج تقطیر، باارزش‌تر است.
مثالی از کرک اسپرد
تا به این‌جا باید مفهوم کرک اسپرد و تفاوت آن در محصولات مختلف حاصل از نفت خام را درک کرده باشید. در این بخش قصد داریم تا این موضوع را با ذکر مثال، کمی شفاف‌سازی کنیم.
فرض کنیم قیمت هر بشکه نفت خام، x دلار باشد. اگر قیمت هر فرآورده‌ی تولید شده از نفت خام را y در نظر بگیریم، روشن است که y مقدار بالاتری از x خواهد بود. چراکه اجرای عملیات و فرآیندهای مختلف روی نفت خام، برای تولید محصول دوم، نیازمند صرف هزینه و انرژی است. به اختلاف قیمت y و x، کرک اسپرد گفته می‌شود. به عبارت دیگر، کرک اسپرد در این مثال، عبارت است از: y-x.
حال به مقایسه‌ی کرک‌ اسپرد برای محصولات مختلف می‌پردازیم. در برج تقطیر، بنزین طبقه‌ی بالاتری از گازوئیل دارد. طبق توضیحی که در خصوص عملکرد برج تقطیر دادیم، این امر بدان معنا است که بنزین با اِعمال نیروی بیش‌تری به نفت خام تولید می‌شود. بنابراین نرخ نهایی بنزین، از نرخ نهایی گازوئیل مقدار بالاتری خواهد داشت. بدین ترتیب، کرک اسپرد (Crack spread) بنزین مقدار بیش‌تری از کرک اسپرد گازوئیل خواهد بود.
اگر در نظر بگیریم که نرخ نفت خام، برابر باy باشد، نرخ بنزین، برابر با x باشد و نرخ گازوئیل را z در نظر بگیریم، داریم:
کرک اسپرد بنزین = x-y
کرک اسپرد گازوئیل = z-y
چون داریم: x>z(زیرا بنزین در مرحله و سطح بالاتری از برج تقطیر حاصل می‌شود.)
بنابراین: x-y>z-y
یعنی کرک اسپرد بنزین از کرک اسپرد گازوئیل بیش‌تر است. بنابراین پالایشگاه با تولید بنزین، به سود بالاتری دست خواهد یافت.
جمع‌بندی از تحلیل کرک اسپرد
پالایشگاه‌ها، از مهم‌ترین فعالان در حوزه‌ی صنعت نفت هستند. پالایشگاه‌ها به تولید محصولات مختلف از نفت خام می‌پردازند. بنابراین ماده‌ی خام مصرفی در پالایشگاه‌ها، نفت خام خواهد بود. در صنعت پالایشگاه، نه قیمت نفت خام به تنهایی و نه قیمت محصول نهایی به تنهایی، اهمیت ندارد. بلکه آن‌چه که در این صنعت مهم است، اختلاف قیمت میان نرخ نفت خام و محصول تولید شده است. این اختلاف قیمت همان کرک اسپرد (Crack spread) است.
در بورس، مشاهده می‌کنیم که با تغییرات قیمتی در نرخ نفت خام، معاملات سهام پالایشگاه‌ها و شرکت‌های فعال در این حوزه، دچار نوسان می‌شود. باید توجه داشت که این اثرپذیری به صورت کاملاً موقت بوده و تنها یک بازه‌ی کوتاه‌مدت برقرار است. لذا آن‌چه به صورت بنیادین در این صنایع اهمیت دارد، برآیند تغییرات قیمت و کرک اسپرد (Crack spread) نفت و فرآورده‌های آن خواهد بود.